Wszystkie podmioty rynku energii działające w Polsce będą musiały dołączyć do CSIRE, co będzie wymagało niemałej transformacji wewnętrznych procesów organizacyjnych i technicznych. W tym artykule przybliżymy zasady działania CSIRE i wyjaśnimy, co jego wprowadzenie oznacza dla polskich operatorów, sprzedawców i odbiorców energii.
CSIRE i OIRE – najważniejsze informacje
Za wdrożenie i zarządzanie CSIRE odpowiada OIRE (operator informacji rynku energii), którego funkcję powierzono PSE (Polskim Sieciom Elektroenergetycznym). Zgodnie z harmonogramem ogłoszonym w ustawie, CSIRE zacznie działać w lipcu 2024 roku. Do tego czasu, wszystkie podmioty rynku energii muszą przygotować swoje systemy informatyczne i procesy na przyłączenie do centralnego systemu oraz zmigrować dane inicjalne. Te podmioty to OSP (operator sieci przesyłowych, tzn. Polskie Sieci Elektroenergetyczne), OSD (operatorzy sieci dystrybucyjnych), POB (podmioty odpowiedzialne za bilansowanie), SE (sprzedawcy energii) oraz OOSŁ (operatorzy ogólnodostępnych stacji ładowania).
Wdrożenie CSIRE umożliwi m.in.:
- zmianę sprzedawcy energii elektrycznej w szybki i transparentny dla konsumenta sposób,
- wgląd w indywidualne dane o zużyciu energii danego konsumenta, poprzez internetowy panel użytkownika,
- dokonywanie rozliczeń za sprzedaż oraz dostarczanie energii,
- analizę zapotrzebowania sieci na energię oraz bilansowania jej obciążenia,
- ujednolicenie i usprawnienie procesów rynku energii i przepływu informacji pomiędzy jego uczestnikami.
Przetwarzane informacje będą udostępniane przez OIRE w odpowiednim zakresie uprawnionym podmiotom, których te informacje dotyczą, w tym m.in. odbiorcom końcowym, prosumentom energii, sprzedawcom i operatorom. Będą też udostępniane publicznie w formie zagregowanej oraz w odpowiedniej formie podmiotom regulacyjnym (np. URE) w zakresie koniecznym do rozstrzygania spraw.
Po co wprowadzono CSIRE?
Wprowadzenie CSIRE i transformacja cyfrowego opomiarowania sieci elektroenergetycznej w Polsce jest efektem trwających od 2014 roku konsultacji z kluczowymi przedstawicielami detalicznego rynku energii elektrycznej. Jest też elementem działań dostosowujących polski rynek energii do wymogów unijnych (nałożonych na kraje członkowskie w art. 23 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej).
CSIRE wprowadzi ujednolicenie i centralizację wymiany informacji krążących w polskim rynku energii. [Źródło: PSE]
Nowe funkcjonalności
Cyfrowa transformacja detalicznego rynku energii rozpoczęła się de facto od możliwości instalacji inteligentnych liczników energii u odbiorców biznesowych i indywidualnych (w praktyce od około 2010 roku). W połączeniu z wdrożeniem CSIRE i nowelizacją prawa energetycznego, uczestnicy rynku energii będą mieli nowe możliwości techniczne:
- Wprowadzenie taryf dynamicznych i możliwość rozliczania zużycia energii w interwałach kwadransowych. Obecnie jest to możliwe tylko w czterech strefach czasowych doby.
- Przedpłatowe zarządzanie rozliczeniami dla liczników ze zdalnym odczytem.
- Wszyscy odbiorcy energii, w tym prosumenci, będą mogli zweryfikować swój indywidualny pobór w interwałach kwadransowych.
Główne korzyści z CSIRE
Zgodnie z projektem i zamierzeniami nowelizacji prawa energetycznego, wprowadzenie CSIRE ma poprawić funkcjonowanie rynku energii dla wszystkich interesariuszy:
- Konsumenci będą mieć dostęp do danych pomiarowych profilowych, dzięki którym lepiej wybiorą sprzedawcę usług energetycznych, a sprzedawcy będą mogli na podstawie tych danych stworzyć dla nich spersonalizowaną ofertę. Docelowo zmiana sprzedawcy energii ma zajmować 24 godziny.
- Rynek energii będzie funkcjonować bardziej efektywnie i transparentnie, a bariera wejścia dla nowych usługodawców obniży się, dzięki jednolitym i jasnym standardom i procedurom oraz ułatwionemu dostępowi do danych o produkcji i poborze energii oraz profilu klienta (za jego zgodą).
- KSE i Operatorzy Systemów Elektroenergetycznych skorzystają na poprawie jakości danych pomiarowych o ujednoliconym standardzie. Lepszej jakości dane analizowane z większą częstotliwością pozwolą na bardziej efektywne dopasowanie zużycia energii do jej produkcji, w szczególności z OZE.
W nowym systemie, informacje o rynku, takie jak cena energii i usług jej dostarczania będą dostępne dla wszystkich podmiotów, których dotyczą – w tym konsumentów. Pozwoli to na transparentność i większą konkurencyjność usługodawców. Dodatkowo, dane zagregowane z CSIRE będą dostępne publicznie dla badaczy, prasy, urzędników i osób zainteresowanych polskim rynkiem energii.
Wprowadzenie CSIRE usprawni zarządzanie produkcją, bilansowaniem i dystrybucją energii elektrycznej w polskiej sieci, co w skali ogólnej daje szansę na zmniejszenie zużycia paliw kopalnych. Będą też wdrożone nowe udogodnienia dla energii pochodzącej z odnawialnych źródeł, w szczególności dla prosumentów.
Dołączenie do CSIRE – co muszą zrobić przedsiębiorstwa energetyczne?
CSIRE zostanie stworzony po stronie OIRE (czyli PSE) i wdrożony z udziałem wykonawców wyłonionych w 2022 roku na drodze przetargu. Dołączenie do CSIRE będzie obowiązkowe dla uczestników rynku energii.
Wszystkie przedsiębiorstwa energetyczne będą musiały dostosować swoje systemy informatyczne, w tym pomiarowe, bilingowe i sieciowe do wymogów, które zostaną opublikowane w IRiESP-OIRE (Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej) do końca 2022 roku. Obecnie Instrukcja jest w fazie konsultacji z uczestnikami rynku i lista wymogów może ulec zmianie, ale wiadomo, że podmioty rynku będą musiały podjąć następujące kroki:
- Podpisać umowę o poufności i przekazaniu danych osobowych z OIRE i przeprowadzić migrację danych inicjalnych wg. Modelu danych migracji w terminie między 1 marca a 30 listopada 2023.
- Dostosować komunikację firmowych systemów IT z OIRE do wymogów technicznych, standardów bezpieczeństwa danych oraz formatu danych przedstawionych w Standardach wymiany informacji i Technicznych standardach komunikacji biznesowej.
- Przejść pomyślnie testy weryfikujące kompatybilność systemów firmowych z wymogami CSIRE.
Jak przygotować systemy IT do CSIRE
Uporządkowanie systemów zarządzania danymi o poborze energii to najtrudniejszy krok procesu przygotowań do dołączenia do CSIRE. Firmy energetyczne często korzystają z kilku mniej lub bardziej zintegrowanych systemów informatycznych, po których rozproszone są dane wymagane przez CSIRE.
W celu ich skompletowania, potrzebna jest albo gruntowna reorganizacja i ujednolicenie ekosystemu danych, albo zintegrowanie każdego z podsystemów z interfejsem API pomiędzy danym uczestnikiem rynku energii i OIRE.
W przypadku tej drugiej opcji, uczestnicy rynku mogą skorzystać z kompleksowego rozwiązania GreenAPI firmy Savangard, które zapewnia:
- zgodność z wymaganiami technicznymi i bezpieczeństwa CSIRE,
- automatyczną komunikację w wymaganych standardach z systemem centralnym,
- pełny rejestr charakterystyk PPE,
- platformę zarządzania i analizy danych dotyczących PPE pochodzących z dowolnych źródeł ekosystemu informatycznego,
- wsparcie konsultantów technicznych w usprawnieniu ekosystemu danych.
Wykorzystanie opisanego rozwiązania zapewni firmie energetycznej bezpieczną komunikację z OIRE bez konieczności gruntownej przebudowy swoich systemów informatycznych, czy dodatkowej pracy związanej z zapewnieniem bezpieczeństwa i standardów CSIRE. Wdrażanie wymagań CSIRE może być dodatkowo okazją do uporządkowania systemów dziedzinowych i procesów biznesowych przy wsparciu specjalistów z firmy Savangard.
Wdrożenie CSIRE – co dalej?
Do końca roku 2022 trwać będą konsultacje z uczestnikami rynku energii dotyczące oficjalnych standardów technicznych i wymagań formalnych, które będą ich obowiązywać w ramach wprowadzenia systemu centralnego. Do tego czasu najistotniejszym krokiem jest inwentaryzacja i przygotowanie firmowego ekosystemu danych oraz procesów biznesowych. Mimo, że kompletna lista wymagań nie została jeszcze opublikowana, wiadomo już jaki standard będzie wdrożony (m.in. ebIX®, AS4), co daje specjalistom od cyfryzacji usług energetycznych wystarczające informacje, aby rozpocząć przygotowania.
Harmonogram wprowadzania CSIRE
– najważniejsze daty
Dokładny plan wdrożenie CSIRE można znaleźć na stronie OIRE. Szczególnie istotne dla uczestników rynku energii są poniższe daty:
- do 31.12.2022 — Publikacja wymagań technicznych i formalnych, jakie muszą spełniać systemy informacyjne współpracujące z CSIRE
- do 01.03.2023 — Rozpoczęcie migracji danych inicjalnych do CSIRE.
- do 31.12.2023 – Przygotowanie systemów IT dedykowanych do współpracy z CSIRE przez podmioty zobowiązane do realizacji procesów rynku energii za pośrednictwem CSIRE
- od 02.01.2024 do 03.04.2024 — Zawarcie umowy z OIRE.
- od 01.01.2024 do 30.06.2024 — Uruchomienie CSIRE, w tym testy SAT.
- od 01.04.2024 do 30.06.2024 — Przyłączanie systemów IT Użytkowników profesjonalnych do CSIRE oraz ostateczna migracja danych inicjalnych.
- 07.2024 — Uruchomienie produkcyjne CSIRE.
Najważniejsze dokumenty
- Ustawa z dnia 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1093)
- Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 stycznia 2022 r. w sprawie Procesów rynku energii (dziennik ustaw 2022 r. poz. 234). To rozporządzenie jest aktem wykonawczym „ustawy licznikowej” z 20 maja 2021 wprowadzającej system inteligentnego opomiarowania w Polsce.
- Plan wdrożenia CSIRE
- IRiESP-OIRE (Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej), a szczególnie SWI (standardy wymiany informacji), Model danych migracji oraz TSKB (techniczne standardy komunikacji biznesowej)